فهرست کتاب های ممنوعه تاریخی ایران و جهان که باید خواند
کتاب‌های ممنوعه در جهان، تعداد زیادی از آثار را در برمی‌گیرد که باتوجه به محدودیت‌های ناشی از قوانین و مقررات کشورها، اجازه چاپ و نشر نیافته‌اند و حتی گاهی سانسور نیز شده‌اند؛ با توجه به آثار حیرت آور مطالعه کتاب بر روان، انتشار و توزیع این آثار در زمان خودشان بنا به دلایل سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و دینی ممنوع بوده است.
هنگامی‌که به بررسی لیست کتاب‌های ممنوعه می‌پردازیم به نام آثار پرفروشی برخورد می‌کنیم که زمانی چاپ و انتشار آنها ممنوع بوده است؛ دلیل ممنوع بودن این کتاب‌ها در هر کشوری و در طی ادوار مختلف، متفاوت می‌باشد.
اما با پیشرفت جوامع شرایط کاملا متفاوت تر از قبل شده و برخی کتاب های ممنوعه مجوز چاپ گرفتند و برخی کتاب هایی که شاید حتی همین الان هم به ذهنتان خطور نکند که میتواند چاپ شود و مجوز بگیرند، چاپ شده است!
از این لیست میتوانیم به کتاب پورنوگرافی و کتاب ترنس و تراجنسی که چاپ کتاب آن ها توسط انتشارات متخصصان بوده است اشاره کنیم.
در این مقاله به معرفی تعدادی از آثار و کتاب‌های ممنوعه و اینکه چرا چاپ کتاب با چنین موضوعاتی با چالش همراه بوده است.با ما همراه باشید.
کتاب پورنوگرافی و ترنس
کتاب موش‌ها و آدم‌ها
اثر موش‌ها و آدم‌ها، یک رمان کوتاه است که در سال 1937 توسط جان اشتاین بک، نویسنده معروف آمریکایی و برنده جایزه نوبل ادبیات، نگارش شده است.
این کتاب یکی از پرمخاطب‌ترین آثار اشتاین بک به شمار می‌رود که نام آن از سروده رابرت برنز شاعر ملی اسکاتلند، گرفته شده است؛ این داستان بر اساس زندگی مردان بی‌پناه و بی‌خانمان که به دنبال کارگری هستند، نگارش شده است.
داستان موش‌ها و آدم‌ها به بیان آرزوهای فنا شده انسان‌ها می‌پردازد، به تعبیر دیگر می‌خواهد بگوید که تمام افراد به‌نوعی تنها بوده و به کمک آرزوهایشان تلاش می‌کنند تا از این تنهایی راه فراری بیابند؛ نویسنده در قالب یک داستان ساده، زندگی دو کارگر مزرعه و رؤیای آنها برای استقلال یافتن را، روایت می‌کند.
کتاب قلعه حیوانات
جورج اورول نویسنده این کتاب ممنوعه سیاسی به کمک زبانی نمادین از استبداد و ظلم طبقه حاکم شوروی انتقاد کرده و به توصیف جامعه می‌پردازد؛ قلعه حیوانات، داستانی است که میتواند برای بیشتر جوامع صادق باشد و این ویژگی سبب شده است تا داستان باورپذیر بوده و نظر افراد بسیاری را به خود جلب نماید.
نویسنده با ترسیم جامعه‌ای از حیوانات که جنبشی آرمان‌گرایانه را آغاز نموده‌اند، سعی بر آن دارد تا سرنوشت انقلاب کارگری بر ضد نظام سرمایه‌داری را با ادبیاتی رمزی به تصویر کشد؛ پس از پیروزی جنبش حیوانات، قوانینی را تحت عنوان هفت فرمان وضع نموده و بر روی دیوار مزرعه می‌نویسند، با گذشت زمان این قوانین دچار تحریف شده و در نهایت شش فرمان از روی دیوار پاک شده و فرمان هفتم به این صورت تغییر می‌یابد:
“همه حیوانات باهم برابرند، اما بعضی برابرترند”
کتاب ماشالله خان در بارگاه هارون‌الرشید
این کتاب رمانی است به نویسندگی ایرج پزشک‌زاد که در قالب طنز در سال 1337 به نگارش درآمده است؛ اولین انتشار این کتاب در مجلة اطلاعات جوانان بوده و سپس حدود 13 سال بعد یعنی در سال 1350 در مجلة فردوسی مجدداً منتشر شده است.
برخی معتقدند که قهوة تلخ مهران مدیری را بر اساس این رمان ساخته شده است. نکتة جالب‌توجه انتشار مجدد این کتاب در مرداد 1399 بوده حق‌التألیف آن نیز به ایرج پزشک‌زاد پرداخت می‌گردد.
داستان این کتاب درباره فردی به نام ماشالله خان (شخصیت اصلی داستان) است که یک دربان بانک بوده و علاقة بسیار زیادی به مطالعه کتاب‌های تاریخی، خصوصاً تاریخ عصر هارون‌الرشید را دارد؛ او آرزو دارد که در این دوره زندگی کند، لذا به یک مرتاض هندی مراجعه کرده و این آرزوی او، توسط مرتاض برآورده می‌شود و بعد هم ادامة ماجرا.
نویسنده در این کتاب تلاش می‌کند با زبانی طنز به نقد و بررسی شرایط فرهنگی، سیاسی و ساختارهای حکومتی دورة خلفای عباسی بپردازد.
کتاب دو قرن سکوت
نویسنده و استاد بزرگ عبدالحسین زرین‌کوب در اثری ارزشمند به نام دو قرن سکوت تلاش می‌کند به برهه‌ای حساس و مسکوت در تاریخ ایران یعنی از آغاز حملة اعراب به ایران و ورود اسلام تا دو قرن پس از آن بپردازد؛ عمدة نویسندگان و مورخان در خصوص این برهة تاریخی یا سکوت کرده‌اند و یا نگاهی اجمالی به آن داشته‌اند.
تأثیر فوق‌العادة این دورة تاریخ بر سرنوشت مردم ایران، استاد زرین‌کوب را بر آن داشته است که به بررسی رویدادهای تاریخ آن بپردازد؛ این کتاب تا سال‌ها جزء کتاب‌های ممنوعه بوده است که خوشبختانه 20 سال پس از انقلاب با مقدمة استاد شهید مرتضی مطهری با عنوان “خدمات متقابل ایران و اسلام” مجدداً منتشر گردیده است.
کتاب کشتن مرغ مقلد
از دیگر کتاب‌های ممنوعه و پر‌چالش می‌توان به کتاب مرغ مقلد اشاره نمود که برخی آن را ارزشمند و بسیاری نیز آن را منفی و مضر می‌دانند؛ این کتاب که توانسته بود در سال 1961 برندة جایزة پولیتزر داستان شود به علت مخالفت اصحاب قدرت در لیست کتاب‌های ممنوعه قرار گرفت.
نویسندة این کتاب “هارپر لی” به تحلیل و بررسی رفتار انسان در موضوعاتی همچون قضاوت، عشق و نفرت و نتایج آنها پرداخته و تلاش می‌کند تا با بیان چالش‌های پیش روی انسان‌ها به نقد اختلاف طبقاتی و بی‌عدالتی در جامعه بپردازد.
شخصیت اصلی و مثبت کتاب وکیل با شرافتی است که تلاش می‌کند با رفتاری مبتنی بر صداقت و عدالت، جامعة نژادپرست خود را به چالش بکشد. از نکات جالب در خصوص این کتاب، قرارگرفتن نام آن در بین بهترین رمان‌های زبان انگلیسی توسط گاردین می‌باشد.
کتاب دکتر ژیواگو
نگارش کتاب دکتر ژیواگو توسط نویسنده روسی “بوریس پاسترناک” صورت گرفته است که از بین انواع نگارش کتاب و نویسندگی نوع داستانی محسوب می‌شود این داستان به روایت زندگی یک پزشک که عاشق دو زن است می‌پردازد؛ داستان این کتاب بر اساس چالش‌ها و رویدادهای مهم در شوری و همچنین اثرات مخرب آن بر روی زندگی مردم شکل گرفته است.
همین نگاه انتقادی منجر به ممنوعیت این کتاب تا سال‌ها پس از تألیف آن می‌شود؛ ایالات متحدة آمریکا در راستای جنگ نرم خود با شوروی سابق تلاش می‌کند تا با اهدای جایزه و کمک به انتشار آن به مقابله با حکومت شوری بپردازد.
از نکات جالب در خصوص این کتاب ساخت فیلم و سریال بر اساس آن بوده که با استقبال خوبی نیز مواجه شده است، ضمناً پس از انتشار اسناد محرمانه سازمان سیا مشخص می‌شود که این سازمان در اعطای جایزه به این کتاب نقشی اساسی داشته است.
سخن آخر
کتاب‌های ممنوعه اگرچه به‌واسطه محتوای جنجالی و چالش برانگیزشان با محدودیت و ممنوعیت مواجه گردیده و حکومت‌ها مانع چاپ و نشر آنها شده‌اند اما با فاصله‌ای کوتاه به دست مخاطبین رسیده و اتفاقاً با استقبال فوق‌العاده‌ای نیز مواجه شده‌اند، شاید بتوان گفت قرارگرفتن این‌گونه آثار در کانون توجه، مدیون همین ممنوعیت‌های ایجاد شده است. مؤسسه انتشارات متخصصان فعال در زمینه چاپ و نشر کتاب، با معرفی برخی از کتاب‌های ممنوعه در قالب این مطلب، تلاش نمود اطلاعات جذابی را در اختیار شما عزیزان قرار دهد.
