زمان مطالعه: 7 دقیقهتاریخ آخرین به‌روزرسانی 99/11/11
کتاب، دریایی به وسعت تمام دنیاست. وقتی شما وارد یک کتابخانه می‌شوید، گویی پا به ساحل دریایی امن گذاشته‌اید و هر کس در گوشه‌ای ازین ساحل امن بساطش را میچیند و در لذت غرق می‌شود.
بعضی در ساحل کتابهای داستان آرام می‌گیرند، برخی در تاریخ غرق می‌شوند. بعضی دیگر به دنیای کتابهای تخیلی پناه می‌برند.
در این مقاله از انتشارات متخصصان می‌خواهیم انواع کتاب و ژانرهای مختلف آن را با هم بررسی کنیم.
هرچند دسته‌بندی انواع کتاب می‌تواند از زوایای مختلف و با توجه به معیارهای متفاوتی صورت بگیرد، اما ما تمام تلاش خود را کرده‌ایم تا استانداردترین دسته‌بندی‌ها را ارئه دهیم.
کتابها در نگاه اول به دو دسته‌ی اصلی «داستانی» و «غیرداستانی» تقسیم می‌شوند؛ و بعد هر کدام در ژانرهای گوناگون قرار می‌گیرند. ناگفته نماند که یک کتاب داستانی می‌تواند چندین ژانر را شامل شود.
بسیاری از نویسندگان، ژانرهای مختلف را با هم ترکیب می‌کنند تا توانایی پرداخت بیشتری روی شخصیت‌های کتاب داشته باشند و به این ترتیب ممکن است یک کتاب تنها در یک ژانر قرار نگیرد.
از طرفی میتوان انواع کتاب را به گونه‌ای دیگر نیز دسته‌بندی کرد. دسته بندی جامعی به شرح زیر وجود دارد:
- کتابهای مرجع
برای دسترسی به اطلاعات خاص در یک زمینه‌ی مشخص، به کتابهای مرجع مراجعه می‌شود. این کتابها از ابتدا تا انتها خوانده نمی‌شود و معمولا بر اساس الفبا یا رده‌بندی‌های دیگر فهرست‌بندی شده؛ و خواننده برای به‌دست اوردن اطلاعات خاصی به آن رجوع میکند. چند نمونه از کتابهای مرجع به این شرحند:- واژه‌نامه‌های عمومی و تخصصی
– دایره‌المعارف
– دستنامه
– فهرست‌ها
– اطلس‌ها و … - کتابهای غیرمرجع
کتابهای غیرمرجع معمولا سرگرم‌کننده هستند؛ مثل رمان کوتاه و بلند، مجموعه کتابهای شعر و … - کتابهای نیمه‌مرجع
کتاب‌هایی وجود دارند که علیرغم اینکه مرجع نیستند اما بارها ممکن است به آنها رجوع کنیم. مثل کتابهای علمی و درسی. این نوع کتاب را میتوان، کتاب نیمه مرجع نامید.
دانستن انواع ژانرها، برای یک نویسنده حیاتی‌ست و چه بسا منجر به موفقیت کتابش می‌شود.
جدای این دسته‌بندی، میتوان کتابها را بر اساس موضوع نیز دسته‌بندی کرد. در رده‌بندی موضوعی کتاب، تمرکز بر خط اصلی کتاب است. همانطور که قبلا اشاره شد، ممکن است در یک کتاب چند ژانر با هم ترکیب شده‌باشند. اما برای دسته‌بندی آنها موضوع قالب را باید در نظر گرفت. در ادامه به بررسی 10 مورد از انواع کتاب می‌پردازیم. لازم به ذکر است که انواع کتاب بسیار گسترده‌تر از این 10 مورد است و شاید بیش از 20 مورد باشد.
لیست انواع کتاب بر اساس موضوع
-
فانتزی (Fantasy)
این ژانر در جهان داستانی‌ای واقع شده که غالبا از افسانه‌ها و فولکور در جهان واقعی الهام گرفته شده است. ریشه این ژانر در سنت‌های شفاهی است و از قرن بیستم به رسانه های مختلفی از جمله فیلم، تلویزیون، رمان، فیلم‌های متحرک و بازی های ویدیویی راه یافته است.
با وجود همپوشانی برخی ژانرها با هم، این ژانر از کتاب به دلیل عدم وجود مضامین علمی و خیلی مهم، از ژانرهای دیگری چون علمی و ترسناک، متمایز است. این ژانر یکی از محبوب‌ترین انواع کتاب است. -
ماجراجویی (Action and adventure)
داستانهای ماجراجویی، ژانری از داستان‌ها هستند که معمولاً خطرآفرینند یا هیجان را به خواننده القا می کنند.
-
عاشقانه (Romance)
این نوع کتاب، بر اساس روابط و احساسات بین دو نفر شکل گرفته شده‌است. اینگونه رمان‌ها خود به زیردسته‌هایی تقسیم می‌شوند. مثلا بهترین رمان های تاریخی عاشقانه یکی از این زیردسته‌هاست.
-
ترسناک (Horror)
نویسنده در این سبک با تصویر کردن یک فضای وهم آور و ترسناک سعی در ترساندن و تهییج خواننده دارد. غالباً آنچه در یک کتاب داستانی ترسناک یک تهدید محسوب می‌شود، استعاره ای از ترس بزرگتر یک جامعه است.
-
مهیج (Thriller)
در این نوع از انواع کتاب، اغلب قهرمانی سرسخت و باهوش دیده می‌شود. اما این قهرمان انسانی معمولی است که در برابر اشرار قرار میگیرد و سعی در نجات کشور و … است.
این نوع کتابها هیجان زیادی برای خوانندگان و علاقه‌مندانشان دارند. داستانهای کاراگاهی، جنگی ازین دست ژانر است. -
علمی تخیلی (Science fiction)
داستانهای علمی-تخیلی، ژانری از کتاب است که به‌طور معمول با مفاهیم خیالی و آینده نگرانه سروکار دارد. مفاهیمی چون علم و فناوری، اکتشافات فضایی، سفر در زمان، جهان‌های موازی و زندگی فرازمینی.
این ژانر علاوه بر سرگرمی، می‌تواند جامعه‌ی امروزی را نیز مورد انتقاد قرار دهد و در بسیاری موارد نیز الهام‌بخش و زمینه‌ساز اکتشافات جدید باشد. -
هنری(Art)
بیشتر کتابهای هنری،به شرح چگونگی خلق آثار هنری می‌پردازد. این آثار می‌تواند شامل آثار دیداری، شنیداری، نمایشی و … باشند.
بسیاری ازین نوع کتابها، به بررسی زندگی هنرمندان بزرگ و معروف می‌پردازند و یا آثار هنری آنها را مورد نمقد و بررسی قرار می‌دهند. مطالعه تاریخ هنر و بررسی جنبه‌های زیباشناسانه‌ی آثار هنری از دیگر مباحثی است که در کتابهای هنری مورد توجه قرار میگیرد. -
انگیزشی(Motivational)
کتابهای انگیزشی ما را برای روبرویی با چاش‌های احتمالی زندگی واقعی آماده می‌کنند. در زندگی تمام انسان‌ها لحظاتی پیش می‌آید که از زندگی ناامید می‌شویم و تمام نیرو و انرژی‌مان تحلیل می‌رود. اینجاست که کتابهای انگیزشی به کمک ما می‌آیند.
کتابهای روانشناسی و انگیزشی به خواننده فرصت شناخت خود را می‌دهد و به این ترتیب با نیروی بازیافته، مصمم به سمت هدف می‌رویم.
-
طنز(Humer)
نویسنده در کتابهای طنز، با ادبیاتی شیرین و نغز، مسائل مهم اجتماعی و سیاسی را با نگاهی نقادانه به رشته‌ی تحریر در می‌آورد. در این کتابها، تمام معایب و مفاسد و کمبودها به گونه‌ای اغراق‌آمیز بیان می‌شود تا زشتی آن مسئله بیشتر دیده‌شود.
-
کودکان(Children’s)
کودک تنها به خوراک و پوشاک نیاز ندارد. هرچند اینها نیازهای اولیه‌ی هر انسانی‌ست، اما رشد ذهنی نیز اهمیت ویژه‌ای در تربیت کودکان دارد.
وظیفه‌ی هر والدی اینست که زمینه را برای چگونه زیستن و نحوه‌ی شکل‌گیری افکار و شخصیت کودکانمان هموار کند. چاپ کتاب کودک کمک بزرگی برای خانواده‌ها محسوب می‌شوند.
نشر متخصصان این افتخار را دارد تا در کنار دیگر خدمات خود، کم‌ریسک ترین روش برای چاپ کتاب کودکان را به شما پیشنهاد دهد.
دلیل اهمیت ژانر کتاب چیست؟
حال که با انواع کتاب آشنا شدیم، یک سوال مهم پیش می‌آید و آن اینست که اصلا دلیل اهمیت این دسته‌بندی‌ها چیست؟ پاسخ در نقش ژانرها جهت جذب مخاطب نهفته است.
از طرفی ویراستاران و انتشارات اغلب تمایل دارند در چند ژانر خاص فعالیت داشته‌باشند و به این ترتیب در یک حوزه‌ی مشخص تخصص پیدا کنند و به شهرت برسند. در واقع ژانر کتاب شما به انتشاراتی که می‌خواهد آن را چاپ کند، نشان می‌دهد که هدف شما از نوشتن چه بوده و جامعه مخاطب کتابتان شامل چه قشری است.
برخی از نویسندگان در پاسخ به این سوال که نوع کتاب شما چیست و در چه ژانری قرا میگیرد، جوابی قانع‌کننده ندارند؛ مثلا می‌گویند کتابی که نوشته‌ام کمی رمزآلود و جنایی است اما در بستری عاشقانه رخ می‌دهد. از طرفی تخیلی نیز محسوب می‌شود و تکه‌هایی طنز هم در آن وجود دارد.
این پاسخ نشان‌دهنده‌ی این است که شما مخاطب هدفتان را نمی‌شناسید و این خود یک ضعف بزرگ در فرآیند چاپ کتاب است.
بدون درک مخاطب هدف، عرضه کتاب به بازار کاری دشوار خواهدبود.
نکته‌ی دیگری که وجود دارد هنگام انتخاب و خرید یک کتاب توسط مخاطب است. فرض کنید شخصی قصد خرید یک کتاب تاریخی را دارد، پس بدون اتلاف وقت به سراغ قفسه کتابهای تاریخی می‌رود و احتمالا کتاب شما را که ژانر تاریخی دارد انتخاب میکند.
اما اگر شما ژانرکتاب خود را داستانی انتخاب کرده‌بودید به دلیل اینکه در متن تاریخی چند داستان عاشقانه هم روایت شده‌است، به احتمال قوی مخاطب کتاب تاریخی شما را که هدف اوست یافت نمی‌کند.
همینطور کسی که کتاب شما را به عنوان یک کتاب داستانی عاشقانه خریده‌باشد، راضی نخواهد شد چراکه بیشتر کتاب حول محور تاریخ می‌گذرد.
به طور خلاصه ، انتخاب ژانر مناسب، شانس فروش کتاب را بیشتر میکند.
چگونه بهترین ژانر را برای کتاب انتخاب کنیم؟
در ادامه سعی میکنیم با 4 گام ساده شما را در انتخاب ژانر مناسب برای کتابتان کمک کنیم. با ما همراه باشید.
- با انواع کتاب و ژانرهای گوناگون آن آشنا شوید.
پیش از هر کاری لازم است آشنایی کاملی با انواع کتاب و طبقه‌بندی انواع ژانر داشته‌باشید. به این منظور میتوانید نگاهی به پرفروش‌ترین کتابها که بر اساس ژانرها تقسیم شده‌اند بیاندازید و شرح مختصری از هر کدام از آنها را بخوانید. با مطالعه قسمتی از کتاب می‌فهمید که کدام عنصر برای خوانندگان هر سبک مهم است.
- عناصر کتاب خود مشخص کنید.
به کتاب خود نگاهی بیاندازید؛ آیا داستان عاشقانه‌ای دارد؟ آیا روایتی از یک جرم است یا اتفاقی ماورالطبیعه در آن رخ داده است؟ قهرمان کتاب چند سال دارد؟ مهمترین بارزه‌ی کتاب چیست؟
اینها سوالاتی است که باید از خود بپرسید تا با پاسخ به آنها بتوانید بهترین ژانر را انتخاب کنید. - مخاطب خود را شناسایی کنید.
این را درنظر داشته‌باشید که هرکسی می‌تواند کتاب شمارا بصورت تصادفی خریداری کند و از انتخاب خود رضایت داشته‌باشد یا حتی شگفت‌زده شود. اما احتمال آن بسیار کم است. به عبارتی این فرآیند بازریابی محصول نیست بلکه تنها بر پایه شانس و شرایط است.
به جای تکیه بر شانس و اقبال، شما به عنوان یک نویسنده می‌بایست جامعه هدف خود و خوانندگان مشتاق موضوع کتابتان را مشخص کنید. - برای قرارگرفتن در زیردسته‌ها کتابهای مشابه را مقایسه کنید.
هر ژانر شامل کتاب‌هایی با عطر و بوی خاصی است که آن را از سایر کتابهای آن ژانر متمایز میکند و در زیرژانرهای مختلفی قرار می‌دهد. بطور مثال در ژانر کتابهای عاشقانه، کتابهای خانم فهیمه رحیمی با عاشقانه‌هایی چون “من او” اثر رضا امیرخانی کاملا متفاوت است.
بعد از شناخت مخاطب، به کتاب‌هایی فکر کنید که طرفدارن سبک و محتوای کتاب شما ممکن است از آنها لذت ببرند و ببینید آنها در چه ژانری دسته‌بندی شده‌اند. به این ترتیب میتوانید ژانری را که مناسب کتاب شماست شناسایی کنید.
همه می‌دانیم که خواندن کتاب تاثیرات باور نکردنی روی ذهن و عملکرد انسان در زندگی فردی و اجتماعی دارد. خواندن انواع کتاب، به زندگی انگیزه داده و تخیل را پرورش می‌دهد. فرقی نمی‌کند که شما طرفدار کتابهای عاشقانه باشید یا دیوانه‌وار به دنبال کتابهای تاریخی بوده و از غرق شدن در گذشته لذت ببرید.
چیزی که در این میان مهم است، ماندن در فضای کتابخوانی است. فضایی که ما را آرام میکند و به لحظه‌هامان عمق می‌بخشد.
ما در انتشارات متخصصان، یکی از پرفروش‌ترین انتشارات کشور تمام تلاش خود را میکنیم تا با ارائه‌ی خدمات با کیفیت در زمینه‌ی چاپ کتاب و … گام کوچکی در این بستر فرهنگی برداریم. میتوانید با شماره تلفن های درج شده در سایت تماس گرفته و درخواست خود را مطرح نمایید.
